Το ερείπιο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στον Σταυρό - Γέρακα (12ος -13ος αιώνας)

Ο ερειπωμένος Βυζαντινός Ναός ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του συνεπτυγμένου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, δηλαδή ναός με τετράγωνη ή ορθογώνια γενικά κάτοψη, όπου το εσωτερικό σχηματίζει σταυρό και ο κεντρικός χώρος σκεπάζεται με τρούλο και διαθέτει τρίπλευρη αψίδα. Χρονολογείται στον 12ο ή 13ο αιώνα. 
Τότε κατασκευάστηκε μόνο ο Κυρίως Ναός, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Γεώργιο ή στην Αγία Τριάδα. Τον 16ο ή 17ο αιώνα κατασκευάζεται ο Νάρθηκας και ο Εξωνάρθηκας.
Σύμφωνα με αρχαιολογικό δελτίο του 1968, ο Νάρθηκας είχε επίσης τρούλο.
Ο τρούλος του Κυρίως Ναού σωζόταν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.
Για τον πιθανολογούμενο τρούλο του Νάρθηκα δυστυχώς δεν έχουμε πληροφορίες.
Ο Ναός είναι κτισμένος με ακατέργαστες πέτρες, πλίνθους και συνδετικό κονίαμα, ενώ ο τρούλος ήταν ίσως κατασκευασμένος από πωρόλιθους. Στην τοιχοποιία του έχουν ενσωματωθεί λίθοι που πιθανόν προέρχονται από το σημαντικό αρχαίο Ναό της Παλλήνιδος Αθηνάς, που βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση.
Από τον ίδιο Ναό προέρχονται επίσης επιστήλια του Ιερού, που είναι εντοιχισμένα στον Βυζαντινό Ναό, καθώς και μια αναθηματική επιγραφή του 4ου αιώνα π.Χ.
Υπάρχει ακόμα και ένα κιονόκρανο Ιωνικού ρυθμού και μια επιγραφή του Ιερού που φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
Η πρώτη αρχαιολογική καταγραφή γίνεται το 1968, όπου στο αρχαιολογικό Δελτίο περιγράφεται ότι το ίδιο έτος «εγένετο καθαρισμός του χώρου, απαλλαγή του μνημείου από τον όγκον των χωμάτων και των λίθων και στη συνέχεια αποτύπωσις και λήψις στοιχείων διά την σύνταξην μελέτης αναστηλώσεως αυτού».
Το 1976 έχουμε τη δεύτερη αναφορά σε αρχαιολογικό Δελτίο για το Βυζαντινό Ναό.
Τότε έγιναν βάση εγκεκριμένης μελέτης στερεωτικές εργασίες στον Ναό και συγκεκριμένα συμπλήρωση της κατεστραμμένης τοιχοποιίας στο ανατολικό άκρο του βόρειου τοίχου, αρμολόγημα στο χτιστό πεζούλι κατά μήκος του βόρειου τοίχου και στερέωση και ανακατασκευή της τυφλής κόγχης στον νότιο τμήμα του ανατολικού τοίχου.
Περισυνελλέγησαν δε και τακτοποιήθηκε οικοδομικό υλικό από τον ερειπωμένο Ναό, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί στις εργασίες στερέωσης.
Το 1990 έχουμε την τρίτη καταγραφή όπου απλά φτιάχτηκε εκ νέου η περίφραξη και περισυνελλέγει διάσπαρτο οικοδομικό υλικό.
Με την κατασκευή του Νάρθηκα και του Εξωνάρθηκα το 16 ή 17ο αιώνα ο Ναός αποδίδεται στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο. Στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο είναι αφιερωμένη και η διπλανή σύγχρονη Εκκλησία.
Θα μου επιτρέψετε κλείνοντας να πω πως όσο περνούν τα χρόνια και δίπλα στον Ναό διέρχονται βαρέα οχήματα ο Ναός κινδυνεύει. Είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπιστεί αμέσως πριν τον χάσουμε.