Ο Μυκηναϊκός θολωτός τάφος των Αχαρνών

Βρίσκεται νότια του οικισμού των Αχαρνών στη θέση Λυκότρυπα, σε ομαλή πλαγιά λόφου που κατεβαίνει προς την κοιλάδα του Κηφισσού. Ανασκάφηκε το 1879 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο.

Οι θολωτοί τάφοι, υπόγεια κτίσματα που καλύπτονταν με τύμβο, κατασκευάζονταν στη μυκηναϊκή περίοδο για τα μέλη επιφανών οικογενειών, πιθανότατα των αρχόντων. Στην Αττική, τάφοι αυτού του είδους έχουν ανασκαφεί ένας στο Μαραθώνα και δύο στο Θορικό Λαυρεωτικής. Ο θολωτός των Αχαρνών είναι ο υστερότερος και χρονολογείται στον 13ο αι. π.Χ. Ο τύμβος του θολωτού τάφου των Αχαρνών συγκρατείται περιμετρικά με χαμηλό τοιχίο.

Ο μακρύς (27,72 μ.) κατηφορικός δρόμος οδηγούσε μέσω ενός στενότερου ανοίγματος εισόδου, του στομίου, στον ταφικό θάλαμο. Όλα τα τοιχώματα είναι κτισμένα με αδρούς λίθους. Ο θάλαμος είναι σχεδόν κυκλικός σε κάτοψη, με διάμετρο 8,35 μ. Τα τοιχώματα του, κτιστά κατά το λεγόμενο εκφορικό σύστημα, συγκλίνουν προς την κορυφή, όπου το τελικό άνοιγμα φράσσεται με μεγάλη πλάκα, την κλείδα, σε ύψος περί τα 9 μ. από το δάπεδο. Έτσι, το σχήμα του θαλάμου είναι κυψελοειδές. Το στόμιο, πλάτους 1,55 μ. και βάθους 3,35 μ., είναι κτισμένο από μεγάλους αδρούς ορθογώνιους λίθους. Στις παραστάδες του στηρίζεται το υπέρθυρο από τρεις διαδοχικούς μονόλιθους. Για την προστασία του ευαίσθητου αυτού σημείου, φρόντιζαν να ελαφραίνουν την τοιχοδομία πάνω από το υπέρθυρο κατασκευάζοντας το λεγόμενο ανακουφιστικό τρίγωνο. Έτσι, οι ωθήσεις από το άνω μέρος του κτίσματος μεταβιβάζονταν στις παραστάδες και όχι στο υπέρθυρο. Τέτοιο τρίγωνο διαπιστώνεται στο θολωτό των Αχαρνών στην εσωτερική πλευρά, ενώ εξωτερικά υιοθετήθηκε ένα πρωτότυπο σύστημα με την τοποθέτηση οριζοντίως τεσσάρων μικρότερων λίθων με κενά μεταξύ τους.

Αν και ο τάφος είχε συληθεί, μάλλον από την αρχαιότητα, περιείχε πολυάριθμα ευρήματα. Πρόκειται για τα προσωτεικά αντικείμενα των νεκρών, όπως κοσμήματα από χρυσό, άργυρο, ήλεκτρο, χαλκό, υαλομάζα και φαγεντιανή, σφραγίδες από ημιπολύτιμους λίθους, χάλκινα επιθετικά όπλα, κράνος από χαυλιόδοντες κάπρου και πλήθος αντικειμενων από ελεφαντόδοντο. Σε αυτά περιλαμβάνονται ανάγλυφα ενθέματα σε έπιπλα ή κιβώτια, μήλα από τη λαβή ξιφών, κομβία. Επίσης, μια κυλινδρική πυξίδα με ανάγλυφη απεικόνιση κριών και δύο λύρες. Υπήρχαν ακόμα πήλινα και λίθινα αγγεία, με προσφορές σε φαγητό και ποτό προς τους νεκρούς. Σημαντικός είναι ο αμφορέας από τη Χαναάν που βρέθηκε στο δρόμο του τάφου, γιατί δείχνει τις επαφές με τη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ευρήματα από τὸν δρόμο του τάφου, υποδεικνύουν ότι στα μετέπειτα χρόνια μέχρι τον 5ο αι. π.Χ. αποδίδονταν τιμές στους προγόνους. Τα ευρήματα εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΑΤΤΙΚΗ
Ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του Μυκηναϊκού κόσμου ήταν η Αθήνα.
Κατά τη Μυκηναϊκή εποχή (1600-1100 π.Χ.) η Αττική, πατρίδα του μυθικού ήρωα Θησέα, ήταν πυκνά κατοικημένη. Σημαντικά κέντρα υπήρχαν κατά τον 13ο αι. π.Χ. και στην υπόλοιπη Αττική, όπως στα Σπάτα, στο Μενίδι, στο Μαραθώνα κ.α. Απόδειξη αποτελούν οι πλούσιοι τάφοι που ανασκάφησαν στο Μαραθώνα, στο Μενίδι (Αχαρνές), στα Σπάτα, στη Βάρκιζα, στη Βούλα, στη Γλυφάδα, στο Λαύριο, στο Θορικό, στην Περάτη, στη Σαλαμίνα κ.α. Η παράδοση επίσης μας πληροφορεί για την ύπαρξη πολλών ανεξάρτητων βασιλείων. Οι κάτοικοι της Αττικής ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και το εμπόριο. Είχαν εμπορικές σχέσεις με περιοχές κοντινές, όπως τη Βοιωτία και την Εύβοια, αλλά και με μακρινές, όπως την Παλαιστίνη και τη Συρία.

Στο 13ο αι. π.Χ. τοποθετείται το πιο σημαντικό γεγονός της Ύστερης Μυκηναϊκής εποχής των Αθηνών, "ο συνοικισμός του Θησέως", η ένωση δηλαδή όλων των μικρών βασιλείων της Αττικής με την ισχυρή Αθήνα που γίνεται το διοικητικό κέντρο του νέου κράτους. Το συνοικισμό η παράδοση τον αποδίδει στον αγαπημένο ήρωα της Αθήνας Θησέα, γιο του βασιλιά της Αθήνας Αιγέα. Κατά το 12ο αι. π.Χ. η κάθοδος βόρειων πληθυσμιακών φύλων επιφέρει την καταστροφή των κέντρων του Μυκηναϊκού πολιτισμού.