"…Ακέφαλη κείτεται στο Ανατολικό Βερολίνο, θεά δεν είναι...
μόνο μια παιδούλα, η Ορνίθη, το μικρό πουλί
βγαλμένη από τα ερείπια, όπου ήταν έξι ολάκερους αιώνες βυθισμένη…[...]
Ο πατέρας στα δεξιά (ως προς τον θεατή), παχύς και επιβλητικός, όπως ταιριάζει σε έναν πλούσιο άρχοντα, φοράει μακρύ χιτώνα και ιμάτιο· είναι ξαπλωμένος σε κλίνη και ανασηκώνει το κορμί του ακουμπώντας στο μαξιλάρι με τον αριστερό αγκώνα, ενώ στο χέρι κρατάει ένα πουλί . Σε στάση χαρακτηριστική για άνδρα της ανώτερης τάξης που συμμετέχει σε συμπόσιο.
Η μητέρα και κυρία του σπιτιού κάθεται μεγαλόπρεπα στο πολυτελές κάθισμά της (έναν θρόνο) με υποπόδιο κάτω από τα πόδια.
Ανάμεσα στους γονείς στέκονται τα παιδιά: τρεις κόρες και ένας γιος. Τέσσερις από τις έξι συνολικά μορφές (ο πατέρας, η μητέρα και δύο από τις κόρες, η μία από τις οποίες βρίσκεται σήμερα στο Βερολίνο) σώζονται σχετικά καλά: λείπουν μόνο τα κεφάλια τους, και στην περίπτωση της μητέρας το επάνω μέρος του κορμού. Από την τρίτη κόρη έχουμε μόνο λίγα θραύσματα και από τον νεαρό γιο (που εικονιζόταν μικρότερος) μόνο ένα κομμάτι από την πλίνθο με τα δάχτυλα του αριστερού ποδιού.
Τα ονόματα των εικονιζόμενων προσώπων ήταν χαραγμένα στα ενδύματα τους. Σώζονται εκείνα της μητέρας, που λεγόταν Φίλεια και των δύο από τις τρεις κόρες που λέγονταν Φιλίππη και Ορνίθη.
Η Ορνίθη, δυστυχώς είναι στο Βερολίνο. Γι' αυτή έχει αφιερώσει ένα ποίημά της, από το οποίο είναι και οι στίχοι της αρχής, η Αμερικανή ποιήτρια και συγγραφέας Amy Clampitt (1920- 1994), στην ποιητική της συλλογή "Archaic Figure" (Knopf, 1987).
Από το όνομα του πατέρα διατηρείται μόνο το τέλος ([…]άρχης). Επάνω στο καθιστό άγαλμα της Φίλειας είναι χαραγμένη ακόμη μια επιγραφή με το όνομα του σημαντικού γλύπτη που κατασκεύασε τα αγάλματα:"ἡμᾶς ἐποίησε Γενέλεως".
Κείμενο και στοιχεία από την κα Βενετία Γεωργίου, Φιλόλογο - Αρχαιολόγο, την οποία ευχαριστώ θερμότατα.
Ολόκληρο το ποίημα της Amy Clampitt από τον Σαμιακό Τύπο (2009) σε απόδοση της κας Μαργαρίτας Ικαρίου:
"…Ακέφαλη κείτεται στο Ανατολικό Βερολίνο-θεά δεν είναι
Μόνο μια παιδούλα, η Ορνίθη, το μικρό πουλί
βγαλμένη από τα ερείπια, όπου ήταν έξι ολάκερους αιώνες βυθισμένη…
Το πλινθίον αυτού που απρόσμενα «χρόνο μας» αποκαλούμε,
μας αποκαλύπτει το σπογκώδες εσωτερικό
των λεωφόρων με τις ολάνθιστες φιλύρες, όπου γλυκοκρυμμένη
κείτονταν-σαν σε αποστειρωμένο χειρουργικό τραπέζι
πέρα από την κλειστή τομή του τείχους
στην άδεντρη άκρη της «πλατείας Αλεξανδρείας»
όπου το πλακόστρωτο κομμάτι οδηγεί στο εσωτερικό της πεδιάδας
στα μισά του δρόμου που διέσχισε πάνω στη γήινη σφαίρα… Εκεί ξεμείναμε
πίσω από τις προοπτικές, τους παράγοντες, τη σοδειά, το προσδιορισμένο πλάτος…
πεζόδρομοι, δρομάκια διαφυγής και μαύρες άκρες
το μεταξένιο καλαμπόκι και το τριφύλι, το αρμεγμένο γάλα της ανιαρής καθημερινότητας
μας γαλουχούν με την ιδέα πως εκεί υπήρξαν κάποιοι από μας που ξεγλύστρισαν
από τα εναντίον, τα πρότερα, τα οστέινα, τα αλλότριο της γης κέντρο
που λαχτάρησαν μια γη να μην είναι μητρική, αυτή του Χέλντερλιν και του Γκαίτε:
Ηλιόφως και θλίψη, κυπαρίσσι και σταυρός μαρτυρίου
η ολοζώντανη ένδεια των γήινων αναβαθμίδων, του ψωμιού, του κρασιού και της ελιάς
η σκιά της συκιάς και της ροδιάς όπου παραπατήσαμε
περπατώντας μέσα στο λυπημένο ψιλόβροχο
στα μικροπάζαρα των ξεριζωμένων απ’ της τουρκιάς τα μέρη,
σαν να είναι εδώ, μεταξύ των χωρίς ουσία αντιφάσεων
πάνω στης φιγούρας της τις ελάχιστα σχεδιασμένες πτυχές
του χιτώνα της την απόλυτη ακινησία με το ψυχρό του χρόνου χρίσμα
που καταδεικνύει - ή έτσι τουλάχιστον μας φαίνεται - με απαράμιλλη καθαρότητα
που φτάνει ως τα έγκατα τούτου του τόπου
Τι είμαστε, τι είμαστε ταγμένοι να κάνουμε
και σε τι εξελιχθήκαμε από τότε…
Εκείνη που στέκεται εκεί, ακέφαλη
«Βαρβάρους» θα μπορούσε όλους να μας έχει αποκαλέσει…"
μόνο μια παιδούλα, η Ορνίθη, το μικρό πουλί
βγαλμένη από τα ερείπια, όπου ήταν έξι ολάκερους αιώνες βυθισμένη…[...]
Τι είμαστε, τι είμαστε ταγμένοι να κάνουμε
και σε τι εξελιχθήκαμε από τότε…
Εκείνη που στέκεται εκεί, ακέφαλη
"Βαρβάρους" θα μπορούσε όλους να μας έχει αποκαλέσει…"
και σε τι εξελιχθήκαμε από τότε…
Εκείνη που στέκεται εκεί, ακέφαλη
"Βαρβάρους" θα μπορούσε όλους να μας έχει αποκαλέσει…"
ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (= πολλά αγάλματα σε ενιαίο σύνολο) ΤΟΥ (γλύπτη) ΓΕΝΕΛΕΩ :
Μήκος βάσης 6,08 μ. Γύρω στο 560 π.Χ.
Εικονίζει τα μέλη μιας οικογένειας που αποτελείται από τον πατέρα, τη μητέρα, τρεις κόρες και έναν νεαρό γιο. Τα αγάλματα ήταν τοποθετημένα επάνω σε μια μακρόστενη βάση. Στις δύο άκρες βρίσκονται ο πατέρας και η μητέρα.
Μήκος βάσης 6,08 μ. Γύρω στο 560 π.Χ.
Εικονίζει τα μέλη μιας οικογένειας που αποτελείται από τον πατέρα, τη μητέρα, τρεις κόρες και έναν νεαρό γιο. Τα αγάλματα ήταν τοποθετημένα επάνω σε μια μακρόστενη βάση. Στις δύο άκρες βρίσκονται ο πατέρας και η μητέρα.
Ο πατέρας στα δεξιά (ως προς τον θεατή), παχύς και επιβλητικός, όπως ταιριάζει σε έναν πλούσιο άρχοντα, φοράει μακρύ χιτώνα και ιμάτιο· είναι ξαπλωμένος σε κλίνη και ανασηκώνει το κορμί του ακουμπώντας στο μαξιλάρι με τον αριστερό αγκώνα, ενώ στο χέρι κρατάει ένα πουλί . Σε στάση χαρακτηριστική για άνδρα της ανώτερης τάξης που συμμετέχει σε συμπόσιο.
Η μητέρα και κυρία του σπιτιού κάθεται μεγαλόπρεπα στο πολυτελές κάθισμά της (έναν θρόνο) με υποπόδιο κάτω από τα πόδια.
Ανάμεσα στους γονείς στέκονται τα παιδιά: τρεις κόρες και ένας γιος. Τέσσερις από τις έξι συνολικά μορφές (ο πατέρας, η μητέρα και δύο από τις κόρες, η μία από τις οποίες βρίσκεται σήμερα στο Βερολίνο) σώζονται σχετικά καλά: λείπουν μόνο τα κεφάλια τους, και στην περίπτωση της μητέρας το επάνω μέρος του κορμού. Από την τρίτη κόρη έχουμε μόνο λίγα θραύσματα και από τον νεαρό γιο (που εικονιζόταν μικρότερος) μόνο ένα κομμάτι από την πλίνθο με τα δάχτυλα του αριστερού ποδιού.
Τα ονόματα των εικονιζόμενων προσώπων ήταν χαραγμένα στα ενδύματα τους. Σώζονται εκείνα της μητέρας, που λεγόταν Φίλεια και των δύο από τις τρεις κόρες που λέγονταν Φιλίππη και Ορνίθη.
Η Ορνίθη, δυστυχώς είναι στο Βερολίνο. Γι' αυτή έχει αφιερώσει ένα ποίημά της, από το οποίο είναι και οι στίχοι της αρχής, η Αμερικανή ποιήτρια και συγγραφέας Amy Clampitt (1920- 1994), στην ποιητική της συλλογή "Archaic Figure" (Knopf, 1987).
Η Φιλίππη (παρακάτω) είναι στη Σάμο.
Από το όνομα του πατέρα διατηρείται μόνο το τέλος ([…]άρχης). Επάνω στο καθιστό άγαλμα της Φίλειας είναι χαραγμένη ακόμη μια επιγραφή με το όνομα του σημαντικού γλύπτη που κατασκεύασε τα αγάλματα:"ἡμᾶς ἐποίησε Γενέλεως".
Ο Χηραμύης πρέπει να ήταν σημαντικό πρόσωπο και πλούσιος, γιατί είχε αφιερώσει και άλλα γλυπτά στο ιερό της Ήρας: Μία κόρη, ανάθημα του Χηραμύη στην Ήρα (570-560 π.Χ. ) που βρέθηκε γύρω στο 1875 και εκτίθεται σήμερα στο Παρίσι, στο Μουσείο του Λούβρου. Ευτυχώς, πολλά χρόνια αργότερα, το 1984, στις ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, βρέθηκε το "δίδυμό" του άγαλμα κόρης που το έχουμε στο Αρχ/κό Μουσείο Σάμου. Δυο επιγραφές χαραγμένες στο άγαλμα του Λούβρου και στο άγαλμα της Σάμου (και οι δύο στην παρυφή του επενδύτη κατά μήκος του αριστερού σκέλους) μας πληροφορούν ότι οι κόρες ήταν αναθήματα του Χηραμύη στην Ήρα. Αναθηματικές επιγραφές επίσης με το όνομα του Χηραμύη είναι χαραγμένες στο σώμα μιας ακόμη κόρης, λίγο μικρότερης από τις δύο προηγούμενες, που κρατάει με το αριστερό χέρι μπροστά στο στήθος έναν λαγό (σήμερα στο Βερολίνο) και στο αριστερό σκέλος ενός κούρου, από τον οποίο σώζονται μόνο σπαράγματα. Δεν ξέρουμε αν τα δύο αυτά έργα ήταν ανεξάρτητα αναθήματα ή αν ήταν αρχικά στημένα πάνω στην ίδια βάση με τις δύο μεγαλύτερες κόρες και αποτελούσαν κι αυτές σύνταγμα. Οι κόρες από χοντρόκοκκο (πιθανόν σαμιώτικο) μάρμαρο, είχαν ύψος που ξεπερνούσε τα 2 m μαζί με το κεφάλι (το οποίο δυστυχώς δεν σώζεται).
Κείμενο και στοιχεία από την κα Βενετία Γεωργίου, Φιλόλογο - Αρχαιολόγο, την οποία ευχαριστώ θερμότατα.
Σχεδιαστική αναπαράσταση του συντάγματος του Γενέλεω της Ιεράς Οδού (Ηραίον Σάμου)
Υπέροχη και υποβλητική η σύνθεση..., προκαλεί το θαυμασμό στον κάθε επισκέπτη, αλλά και ένα θλιβερό συναίσθημα στην ψυχή του από την τόσο αισθητή απουσία των υπολοίπων μελών της απορφανισθείσας οικογένειας.”... “Η μία από τις αγνοούμενες αδελφές βρίσκεται σε μουσείο του Βερολίνου. Η άλλη ποιος ξέρει σε ποια Ελγίνεια βέβηλα χέρια έπεσε για να πάρει το δρόμο του ξενιτεμού και να θρηνεί κι αυτή κάπου σε κάποια γωνιά της γης, τη μοίρα της και τη μοίρα των δικών της” (Σαμ. Επιθ. Α28, Ιπποκράτης Βανδώρος).
Ολόκληρο το ποίημα της Amy Clampitt από τον Σαμιακό Τύπο (2009) σε απόδοση της κας Μαργαρίτας Ικαρίου:
Μόνο μια παιδούλα, η Ορνίθη, το μικρό πουλί
βγαλμένη από τα ερείπια, όπου ήταν έξι ολάκερους αιώνες βυθισμένη…
Το πλινθίον αυτού που απρόσμενα «χρόνο μας» αποκαλούμε,
μας αποκαλύπτει το σπογκώδες εσωτερικό
των λεωφόρων με τις ολάνθιστες φιλύρες, όπου γλυκοκρυμμένη
κείτονταν-σαν σε αποστειρωμένο χειρουργικό τραπέζι
πέρα από την κλειστή τομή του τείχους
στην άδεντρη άκρη της «πλατείας Αλεξανδρείας»
όπου το πλακόστρωτο κομμάτι οδηγεί στο εσωτερικό της πεδιάδας
στα μισά του δρόμου που διέσχισε πάνω στη γήινη σφαίρα… Εκεί ξεμείναμε
πίσω από τις προοπτικές, τους παράγοντες, τη σοδειά, το προσδιορισμένο πλάτος…
πεζόδρομοι, δρομάκια διαφυγής και μαύρες άκρες
το μεταξένιο καλαμπόκι και το τριφύλι, το αρμεγμένο γάλα της ανιαρής καθημερινότητας
μας γαλουχούν με την ιδέα πως εκεί υπήρξαν κάποιοι από μας που ξεγλύστρισαν
από τα εναντίον, τα πρότερα, τα οστέινα, τα αλλότριο της γης κέντρο
που λαχτάρησαν μια γη να μην είναι μητρική, αυτή του Χέλντερλιν και του Γκαίτε:
Ηλιόφως και θλίψη, κυπαρίσσι και σταυρός μαρτυρίου
η ολοζώντανη ένδεια των γήινων αναβαθμίδων, του ψωμιού, του κρασιού και της ελιάς
η σκιά της συκιάς και της ροδιάς όπου παραπατήσαμε
περπατώντας μέσα στο λυπημένο ψιλόβροχο
στα μικροπάζαρα των ξεριζωμένων απ’ της τουρκιάς τα μέρη,
σαν να είναι εδώ, μεταξύ των χωρίς ουσία αντιφάσεων
πάνω στης φιγούρας της τις ελάχιστα σχεδιασμένες πτυχές
του χιτώνα της την απόλυτη ακινησία με το ψυχρό του χρόνου χρίσμα
που καταδεικνύει - ή έτσι τουλάχιστον μας φαίνεται - με απαράμιλλη καθαρότητα
που φτάνει ως τα έγκατα τούτου του τόπου
Τι είμαστε, τι είμαστε ταγμένοι να κάνουμε
και σε τι εξελιχθήκαμε από τότε…
Εκείνη που στέκεται εκεί, ακέφαλη
«Βαρβάρους» θα μπορούσε όλους να μας έχει αποκαλέσει…"