Τυρί, ρύζι, καφέ, γάλα, Καμπά
Τυρί, ρύζι, καφέ, γάλα, Καμπά
Τη θυμάστε τη διαφήμιση του 1983. Στους μεγαλύτερους σίγουρα φέρνει αναμνήσεις. Είναι μια τηλεοπτική διαφήμιση που χαρακτήρισε μια ολόκληρη εποχή.
«Καμπάς» είναι για τους περισσότερους μια λέξη με οικείο ήχο. Πρωτ’ απ’ όλα «Καμπάς» είναι εμφιαλωμένο κρασί. Έπειτα είναι το «Κάβα Καμπάς», το πρώτο κρασί παλαίωσης στην Ελλάδα, που παρουσιάστηκε το 1935. Και είναι και το Μπράντυ.
Είναι το μοναδικό τοπίο των Μεσογείων, που συνδυάζει αγροτικά και βιομηχανικά στοιχεία, τα αμπέλια με το οινοποιείο και το αποστακτήριο, που η καμινάδα του υψώνεται σαν ένας πυλώνας μνήμης και δημιουργικότητας δίπλα στην Αττική οδό.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Η ιστορία της οινοποιίας Καμπά είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον ιδρυτή της, Ανδρέα Καμπά, έναν πρωτοπόρο επιχειρηματία που συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη της ελληνικής οινοποιίας.
Ο Ανδρέας Καμπάς γεννήθηκε το 1851 στην Αθήνα, με καταγωγή από τη Μεσσήνη. Μαζί με τον αδελφό του, Αλέξανδρο, ασχολήθηκαν αρχικά με την εκτροφή αλόγων, διατηρώντας στάβλους στην οδό Ξενοφώντος στο κέντρο της Αθήνας. Σε ηλικία 18 ετών το 1869 ο Ανδρέας Καμπάς σε οικόπεδο του πατέρα του, στις εκβολές του ποταμού Ιλισού κοντά στη σημερινή οδό Ρηγίλλης ίδρυσε την βιοτεχνία ποτοποιίας του. Παράλληλα, νοίκιαζαν δημόσιες εκτάσεις στα Μεσόγεια και τη Λαυρεωτική για καλλιέργεια. Διαπιστώνουν πως η Μεσογείτικη γη, η γη γύρω από την Παλιοπαναγία είναι εξαιρετικά παραγωγική στην καλλιέργεια αμπελιών. Για τη μετατροπή της όμως και το φύτεμα πρέπει να είναι ιδιοκτήτες.
Έτσι, το 1875, αγοράζουν από την Πουλχερία Αργυροπούλου - Κατακουζηνού το κτήμα Κάντζα, έκτασης περίπου 5.000 στρεμμάτων, και από τον επόμενο χρόνο ξεκινούν να φυτεύουν αμπελιών.
Βλέποντας οι μέχρι τότε κάτοικοι της περιοχής τα αμπέλια, αλλά κυρίως τη μεγάλη απόδοση ανά στρέμμα σε σχέση με το στάρι που μέχρι τότε καλλιεργούσαν φυτεύουν κι αυτοί αμπέλια. Η παραγωγή μούστου εκτοξεύτηκε προς τα πάνω, αλλά η τιμή του έκανε απίστευτη βουτιά. Ο Ανδρέας Καμπάς σε μια κίνηση που ακόμη και από τους οικείους του χαρακτηρίστηκε ως τρέλα αποφασίζει να παράξει Μπράντυ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1880, ο Ανδρέας Καμπάς εισήγαγε από το Μπορντό της Γαλλίας το πρώτο μηχάνημα απόσταξης οίνων στην Ελλάδα, ξεκινώντας την παραγωγή Μπράντυ. Το οποίο όμως δυστυχώς δεν έχει καθόλου ζήτηση. Το αποθηκεύει σε παρακείμενο κτίριο και περιμένει. Το 1889 έρχεται η πρώτη παραγγελία. Από τον Ελληνικό στρατό ο οποίος είχε ενθουσιαστεί από τα δείγματα που έστειλε. 2.000 φιάλες για το Ελληνικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο.
Την ίδια χρονιά με το Μπράντυ του έγινε επίσημος προμηθευτής της βασιλικής αυλής και διακρίθηκε σε διεθνείς εκθέσεις, αποσπώντας χρυσά βραβεία. Παράλληλα, ο Καμπάς άνοιξε πρατήριο διάθεσης των προϊόντων του στην οδό Φιλελλήνων στην Αθήνα.
Από το 1890, ο Ανδρέας Καμπάς πραγματοποίησε ταξίδια σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Συρία, η Μικρά Ασία, η Κωνσταντινούπολη, η Ρωσία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία, προωθώντας τα προϊόντα της εταιρείας στους Έλληνες των περιοχών αυτών. Έτσι, ανέπτυξε ισχυρή εξαγωγική δραστηριότητα, καθιστώντας τη βιομηχανία του τη μεγαλύτερη του κλάδου στην Ελλάδα, με το «Μπράντυ Καμπά» να κατέχει την πρώτη θέση στην Ελλάδα και την Αίγυπτο.
Στην προσπάθεια εξεύρεσης νέων κεφαλαίων, ο Ανδρέας Καμπάς μετέτρεψε το 1918 την ιδρυθείσα το 1881 εταιρεία, σε ανώνυμη μετοχική και το 1920 την εισήγαγε στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών.
Το 1924 ο Ανδρέας Καμπάς πεθαίνει και η επιχείρηση περνάει στους γιους του, Άγγελο και Παναγιώτη, οι οποίοι είχαν να αντιμετωπίσουν τεράστια χρέη.
Χρέη που μάλλον δεν προέρχονταν από την οινοποιητική δραστηριότητα αλλά από Τράπεζα που είχε ιδρύσει ο πατέρας τους κάπου μεταξύ 1890 και 1900.
Τυρί, ρύζι, καφέ, γάλα, Καμπά
Τη θυμάστε τη διαφήμιση του 1983. Στους μεγαλύτερους σίγουρα φέρνει αναμνήσεις. Είναι μια τηλεοπτική διαφήμιση που χαρακτήρισε μια ολόκληρη εποχή.
Είναι το μοναδικό τοπίο των Μεσογείων, που συνδυάζει αγροτικά και βιομηχανικά στοιχεία, τα αμπέλια με το οινοποιείο και το αποστακτήριο, που η καμινάδα του υψώνεται σαν ένας πυλώνας μνήμης και δημιουργικότητας δίπλα στην Αττική οδό.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Η ιστορία της οινοποιίας Καμπά είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον ιδρυτή της, Ανδρέα Καμπά, έναν πρωτοπόρο επιχειρηματία που συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη της ελληνικής οινοποιίας.
Ο Ανδρέας Καμπάς γεννήθηκε το 1851 στην Αθήνα, με καταγωγή από τη Μεσσήνη. Μαζί με τον αδελφό του, Αλέξανδρο, ασχολήθηκαν αρχικά με την εκτροφή αλόγων, διατηρώντας στάβλους στην οδό Ξενοφώντος στο κέντρο της Αθήνας. Σε ηλικία 18 ετών το 1869 ο Ανδρέας Καμπάς σε οικόπεδο του πατέρα του, στις εκβολές του ποταμού Ιλισού κοντά στη σημερινή οδό Ρηγίλλης ίδρυσε την βιοτεχνία ποτοποιίας του. Παράλληλα, νοίκιαζαν δημόσιες εκτάσεις στα Μεσόγεια και τη Λαυρεωτική για καλλιέργεια. Διαπιστώνουν πως η Μεσογείτικη γη, η γη γύρω από την Παλιοπαναγία είναι εξαιρετικά παραγωγική στην καλλιέργεια αμπελιών. Για τη μετατροπή της όμως και το φύτεμα πρέπει να είναι ιδιοκτήτες.
Βλέποντας οι μέχρι τότε κάτοικοι της περιοχής τα αμπέλια, αλλά κυρίως τη μεγάλη απόδοση ανά στρέμμα σε σχέση με το στάρι που μέχρι τότε καλλιεργούσαν φυτεύουν κι αυτοί αμπέλια. Η παραγωγή μούστου εκτοξεύτηκε προς τα πάνω, αλλά η τιμή του έκανε απίστευτη βουτιά. Ο Ανδρέας Καμπάς σε μια κίνηση που ακόμη και από τους οικείους του χαρακτηρίστηκε ως τρέλα αποφασίζει να παράξει Μπράντυ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1880, ο Ανδρέας Καμπάς εισήγαγε από το Μπορντό της Γαλλίας το πρώτο μηχάνημα απόσταξης οίνων στην Ελλάδα, ξεκινώντας την παραγωγή Μπράντυ. Το οποίο όμως δυστυχώς δεν έχει καθόλου ζήτηση. Το αποθηκεύει σε παρακείμενο κτίριο και περιμένει. Το 1889 έρχεται η πρώτη παραγγελία. Από τον Ελληνικό στρατό ο οποίος είχε ενθουσιαστεί από τα δείγματα που έστειλε. 2.000 φιάλες για το Ελληνικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο.
Από το 1890, ο Ανδρέας Καμπάς πραγματοποίησε ταξίδια σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Συρία, η Μικρά Ασία, η Κωνσταντινούπολη, η Ρωσία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία, προωθώντας τα προϊόντα της εταιρείας στους Έλληνες των περιοχών αυτών. Έτσι, ανέπτυξε ισχυρή εξαγωγική δραστηριότητα, καθιστώντας τη βιομηχανία του τη μεγαλύτερη του κλάδου στην Ελλάδα, με το «Μπράντυ Καμπά» να κατέχει την πρώτη θέση στην Ελλάδα και την Αίγυπτο.
Στην προσπάθεια εξεύρεσης νέων κεφαλαίων, ο Ανδρέας Καμπάς μετέτρεψε το 1918 την ιδρυθείσα το 1881 εταιρεία, σε ανώνυμη μετοχική και το 1920 την εισήγαγε στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών.
Το 1924 ο Ανδρέας Καμπάς πεθαίνει και η επιχείρηση περνάει στους γιους του, Άγγελο και Παναγιώτη, οι οποίοι είχαν να αντιμετωπίσουν τεράστια χρέη.
Χρέη που μάλλον δεν προέρχονταν από την οινοποιητική δραστηριότητα αλλά από Τράπεζα που είχε ιδρύσει ο πατέρας τους κάπου μεταξύ 1890 και 1900.
Χρέη και δάνειο που έφεραν την κατάσχεση το 1936. Ιδιοκτήτης της εταιρείας και των ακινήτων γίνεται η Εθνική Τράπεζα, η οποία βλέποντας το κερδοφόρο της Οινοποιίας την διατηρεί μα την ίδια επωνυμία και ίσως μάλιστα να την ανέπτυξε. Η Εθνική Τράπεζα ήταν ιδιοκτήτης από το 1936 έως το 1991. Το 1991 σε δημοπρασία, ιδιοκτήτης γίνεται η εταιρεία Μπουτάρης, η οποία επίσης συνεχίζει την παραγωγική δραστηριότητα με την ίδια επωνυμία.
Το 1997 τα 319 στρέμματα που έχουν απομείνει αλλάζουν και πάλι ιδιοκτήτη. Αυτή τη φορά η εταιρεία REDS, η οποία με τη σειρά της πουλά τον Απρίλιο του 2025 στην εταιρεία Dimand Real Estate η οποία δεσμεύτηκε για την υλοποίηση του Cambas Project .
Δεν θα συνεχίσω. Θα σας πω μόνο πως με το ΦΕΚ 9424 / 27.02.2004 χαρακτηρίζεται διατηρητέο το εργοστάσιο
Εκτός από το εργοστάσιο η Οινοποιία Καμπά ήταν ιδιοκτήτρια και άλλων κτισμάτων στην ευρύτερη περιοχή:
Το 1997 τα 319 στρέμματα που έχουν απομείνει αλλάζουν και πάλι ιδιοκτήτη. Αυτή τη φορά η εταιρεία REDS, η οποία με τη σειρά της πουλά τον Απρίλιο του 2025 στην εταιρεία Dimand Real Estate η οποία δεσμεύτηκε για την υλοποίηση του Cambas Project .
Δεν θα συνεχίσω. Θα σας πω μόνο πως με το ΦΕΚ 9424 / 27.02.2004 χαρακτηρίζεται διατηρητέο το εργοστάσιο
Εκτός από το εργοστάσιο η Οινοποιία Καμπά ήταν ιδιοκτήτρια και άλλων κτισμάτων στην ευρύτερη περιοχή:
Α' Οι Αποθήκες
Δύο παλαιές αποθήκες του οινοποιείου, στα όρια της έκτασης, λειτουργούν σήμερα υπό τη διαχείριση του Δήμου Παλλήνης ως πολιτιστικός χώρος για εκθέσεις και εκδηλώσεις.
Β' Η Βίλα Καμπά
Πρόκειται για την κατοικία του Ανδρέα Καμπά.
Χτίστηκε σε δύο φάσεις (1870 & 1912) και αποτελούνταν από τρία επίπεδα: υπερυψωμένο υπόγειο, ισόγειο και όροφο. Ο πρώτος όροφος μάλλον είναι η προσθήκη του 1912.
Το 1986 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο λόγω υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας, που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας σύμφωνα με το ΦΕΚ 288 του αντίστοιχου έτους.
Σήμερα, 2025, υπάρχει σε ισχύ οικοδομική άδεια που έχει εκδοθεί από την ιδιοκτήτρια εταιρεία και με την οποία αναμένεται η έναρξη των εργασιών.
Το πότε θα ξεκινήσουν οι εργασίες είναι ένα project που αφορά την εταιρεία αποκλειστικά. Δεν το γνωρίζουμε.
Αυτό που γνωρίζουμε είναι πως 15 χρόνια μετά, η Βίλα θα περιέλθει στην ιδιοκτησία του Δήμου Παλλήνης σύμφωνα με μνημόνιο που έχει υπογραφεί μεταξύ του Δήμου Παλλήνης και της ιδιοκτήτριας εταιρείας το 2019.
Όπως καταλαβαίνετε, υπήρξε ένα εξέχον αρχοντικό της εποχής, όχι μόνο για την περιοχή αλλά ίσως και για ολόκληρη την Αττική.
Στην Βίλα Καμπά φιλοξενήθηκαν πρίγκηπες, στρατηγοί, πολιτικοί μέχρι και ο βασιλιάς Γεώργιος Α’.
Ταινίες γυρισμένες στη Βίλα:
Δύο παλαιές αποθήκες του οινοποιείου, στα όρια της έκτασης, λειτουργούν σήμερα υπό τη διαχείριση του Δήμου Παλλήνης ως πολιτιστικός χώρος για εκθέσεις και εκδηλώσεις.
Β' Η Βίλα Καμπά
Πρόκειται για την κατοικία του Ανδρέα Καμπά.
Χτίστηκε σε δύο φάσεις (1870 & 1912) και αποτελούνταν από τρία επίπεδα: υπερυψωμένο υπόγειο, ισόγειο και όροφο. Ο πρώτος όροφος μάλλον είναι η προσθήκη του 1912.
Το 1986 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο λόγω υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας, που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας σύμφωνα με το ΦΕΚ 288 του αντίστοιχου έτους.
Σήμερα, 2025, υπάρχει σε ισχύ οικοδομική άδεια που έχει εκδοθεί από την ιδιοκτήτρια εταιρεία και με την οποία αναμένεται η έναρξη των εργασιών.
Το πότε θα ξεκινήσουν οι εργασίες είναι ένα project που αφορά την εταιρεία αποκλειστικά. Δεν το γνωρίζουμε.
Αυτό που γνωρίζουμε είναι πως 15 χρόνια μετά, η Βίλα θα περιέλθει στην ιδιοκτησία του Δήμου Παλλήνης σύμφωνα με μνημόνιο που έχει υπογραφεί μεταξύ του Δήμου Παλλήνης και της ιδιοκτήτριας εταιρείας το 2019.
Όπως καταλαβαίνετε, υπήρξε ένα εξέχον αρχοντικό της εποχής, όχι μόνο για την περιοχή αλλά ίσως και για ολόκληρη την Αττική.
Στην Βίλα Καμπά φιλοξενήθηκαν πρίγκηπες, στρατηγοί, πολιτικοί μέχρι και ο βασιλιάς Γεώργιος Α’.
Ταινίες γυρισμένες στη Βίλα:
Στο Κτήμα Καμπά έχουν πραγματοποιηθεί εξωτερικά γυρίσματα πολλών κλασικών ελληνικών ταινιών:
«Υπάρχει και Φιλότιμο» (1965): χαρακτηριστικές σκηνές γύρω από τη βρύση και τον περιβάλλοντα χώρο της βίλας, με πρωταγωνιστές τον Λάμπρο Κωνσταντάρα και άλλους
«Ο Τσαρλατάνος» (1973), «Ο Τρομοκράτης» (1975) και μια μικρή σκηνή από τη «Δίκη των Δικαστών» (1974) περιλαμβάνουν επίσης πλάνα στο περιβάλλον της βίλας Καμπά
Γ' Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός της Κάντζας
Ο σιδηροδρομικός σταθμός λειτούργησε από την ενεργοποίηση της γραμμής Νέου Ηρακλείου – Λαυρίου (1885) και εξυπηρετούσε εμπορικά την δραστηριότητα του οινοποιείου.
Χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέος δύο φορές (1986 & 1996) με νομικό περιορισμό παρεμβάσεων εντός 15 μέτρων.
Η αποκατάστασή του αποτελεί μέρος του ευρύτερου σχεδίου ανάπτυξης, με στόχο να λειτουργήσει ως πολιτιστικός χώρος. Αποκατάσταση που όσο καθυστερεί κινδυνεύει να μην βρει τίποτα να αποκαταστήσει, μιας και ο χρόνος και οι βάνδαλοι κάθε μέρα φέρνουν το κτίσμα πιο κοντά στην κατάρρευση.
Δ' Κτήριο στη θέση Γιαλού στα Σπάτα
«Υπάρχει και Φιλότιμο» (1965): χαρακτηριστικές σκηνές γύρω από τη βρύση και τον περιβάλλοντα χώρο της βίλας, με πρωταγωνιστές τον Λάμπρο Κωνσταντάρα και άλλους
«Ο Τσαρλατάνος» (1973), «Ο Τρομοκράτης» (1975) και μια μικρή σκηνή από τη «Δίκη των Δικαστών» (1974) περιλαμβάνουν επίσης πλάνα στο περιβάλλον της βίλας Καμπά
Γ' Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός της Κάντζας
Ο σιδηροδρομικός σταθμός λειτούργησε από την ενεργοποίηση της γραμμής Νέου Ηρακλείου – Λαυρίου (1885) και εξυπηρετούσε εμπορικά την δραστηριότητα του οινοποιείου.
Χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέος δύο φορές (1986 & 1996) με νομικό περιορισμό παρεμβάσεων εντός 15 μέτρων.
Η αποκατάστασή του αποτελεί μέρος του ευρύτερου σχεδίου ανάπτυξης, με στόχο να λειτουργήσει ως πολιτιστικός χώρος. Αποκατάσταση που όσο καθυστερεί κινδυνεύει να μην βρει τίποτα να αποκαταστήσει, μιας και ο χρόνος και οι βάνδαλοι κάθε μέρα φέρνουν το κτίσμα πιο κοντά στην κατάρρευση.
Δ' Κτήριο στη θέση Γιαλού στα Σπάτα
Στην περιοχή Γιαλού των Σπάτων υφίσταται δεύτερη εγκατάσταση της εταιρείας, σε έκταση περίπου 2.000 στρεμμάτων. Υπάρχει αβεβαιότητα αν ήταν μέρος της αρχικής αγοράς ή ξεχωριστή αγορά. Ως χρήσεις έχουν αναφερθεί αποστακτήριο ή αποθήκη / χώρος εργατών. Σήμερα το κτήριο είναι απομονωμένο και φιλοξενεί νυχτοπούλια.